Jakie prawa dziecka i organizacje pomagające dzieciom funkcjonują w Polsce?
Każdy z nas ma swoje prawa, które powinny być przestrzegane. Podstawowe prawa człowieka to godność, wolność i równość. Poszanowanie innego człowieka jest obowiązkiem każdego z nas. Dzięki temu możemy sprawnie funkcjonować w społeczeństwie. Niektórzy dorośli zapominają o tych prawach i normach lub naginają je na swój sposób. Każdy dorosły był przecież kiedyś dzieckiem – małym człowiekiem, więc nie powinniśmy o tym zapominać.
Takie same prawa przysługują też każdemu dziecku, bez względu na kolor skóry, wyznawaną religię, kraj pochodzenia, czy pielęgnowane wartości. Każde dziecko ma prawo do prywatności, szacunku i godnego traktowania przez ludzi dorosłych.
Dlaczego ustalamy dodatkowe normy prawne dla dzieci?
Skoro takie same prawa przysługują dzieciom i człowiekowi, to dlaczego rozgranicza się normy na prawa dziecka i prawa człowieka? Dziecko po urodzeniu nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie, zaczyna się uczyć życia w społeczeństwie. Potrzebna jest mu osoba, która pomoże przygotować się na ewentualne trudne sytuacje. Według Konwencji o Prawach Dziecka, „dziecko” to istota ludzka w wieku poniżej 18 lat, pod warunkiem, że nie uzyska wcześniej pełnoletności w inny przewidziany prawnie sposób.
Do końca XIX wieku, dzieci uznawano za własność opiekunów. Dorośli decydowali o każdym aspekcie życia podopiecznego. W latach późniejszych rozwijał się ruch obrony praw dziecka, sprzeciwiający się m.in. wykorzystywania dzieci do ciężkiej pracy. Na przestrzeni lat powstało kilkanaście międzynarodowych organizacji mających na celu ochronę praw dziecka.
Jakie prawa przysługują dzieciom?
Obecnie najważniejszym zbiorem norm, które chronią dzieci, jest Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1989 roku. Polska ratyfikowała konwencję w 1991 roku. Postanowienia Konwencji odnoszą się do dzieci jeszcze nienarodzonych, jak i po urodzeniu. W szczególnym stopniu chronione są dzieci niepełnosprawne, upośledzone i te, które nie mają rodziców. Dzieci do osiągnięcia pełnoletności są pod opieką rodziców, którzy odpowiadają za bezpieczeństwo i wychowanie swoich potomków. Ani rodzice, ani żaden inny człowiek nie może naruszać praw dzieci (1).
Polska ma duży wkład w szerzenie idei ochrony praw dziecka. Znamy wkład pisarza Janusza Korczaka, który troszczył się o godne traktowanie dzieci. Wiele jego postulatów znalazło miejsce w uchwalonej Konwencji o Prawach Dziecka.
„Niech się wreszcie każdy dowie
I rozpowie w świecie całym,
Że dziecko to także człowiek,
Tyle, że jeszcze mały.„
(Janusz Korczak)
Z kolei Ludwik Rajchman był pomysłodawcą stworzenia międzynarodowej organizacji pomagającej dzieciom o nazwie UNICEF, czyli Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci. Polska też była inicjatorem powstania konwencji o Prawach Dziecka, gdyż jako pierwszy kraj złożyła projekt do Komisji ONZ. W Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej istnieją też zapisy o prawach dziecka, co świadczy o tym, że w polskim państwie przestrzeganie praw dzieci jest bardzo ważne.
Jakie instytucje biorą czynny udział w obronie praw dziecka w Polsce?
Komitet Ochrony Praw Dziecka
Ważną strukturą działającą od dłuższego czasu i mającą na celu ochronę praw dziecka jest Komitet Ochrony Praw Dziecka. Jest to polska organizacja pożytku publicznego założona w 1981 roku. W tej chwili działają w Polsce 24 oddziały terenowe, w których dzieci i ich rodziny mogą otrzymać darmową i rzetelną pomoc. Organizacja ta chroni dzieci przed krzywdą, oraz pilnuje przestrzegania ich praw i interesów. Pomoc adresowana jest szczególnie dla ofiar przemocy fizycznej, emocjonalnej i seksualnej, oraz dla dzieci zaniedbywanych i mających niewłaściwą opiekę.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
Od 1991 roku działa w Polsce Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, która dawniej funkcjonowała pod nazwą Fundacja Dzieci Niczyje. Organizacja wspiera dzieci, aby miały bezpieczne dzieciństwo i aby były traktowane z godnością. Chroni dzieci przed symptomami przemocy, a także zapewnia pomoc każdemu dziecku w trudnych chwilach.
Ponadto fundacja szerzy akcje informacyjne, tak aby młodzi ludzie znali swoje prawa. Oferuje pomoc psychologiczną i prawną, edukuje dzieci jak uniknąć przemocy i prześladowania, wpływa na polskie prawo, aby jak najlepiej chroniło interesy dzieci i młodzieży. Fundacja prowadzi także porady dla dorosłych, np. jak traktować swoje dzieci, żeby nie robić im krzywdy, czy w jaki sposób reagować, gdy dorośli podejrzewają, że dziecko ma problemy.
Fundacja Obrony Praw Dziecka KAMAKA
Wśród wartych wyróżniania polskich organizacji pożytku publicznego jest także Fundacja Obrony Praw Dziecka KAMAKA w Bochni. Organizacja ta powstała w 1999 roku. Ma na celu chronić prawo dzieci do posiadania pełnej rodziny, do kontaktu i wychowania przez obojga rodziców, nawet jeśli nie mieszkają już razem. Przedstawiciele organizacji pomagają też dzieciom podczas trudnego okresu, jakim jest rozwód rodziców.
Child Helpline International (CHI)
Każde dziecko mające problem, może zadzwonić na telefon zaufania dla dzieci. Organizacja Child Helpline International (CHI) to międzynarodowa sieć telefonów zaufania dla dzieci, która istnieje od 2003 roku i zrzesza obecnie 142 kraje. Organizacja CHI wspiera tworzenie i rozwój krajowych telefonów zaufania dla dzieci i młodzieży. Zapewnia darmową pomoc telefoniczną dla dzieci w potrzebie.
Organizacja ma także wpływ na umacnianie istniejących systemów ochrony prawa dzieci. Rocznie organizacja CHI otrzymuje około 14 milionów połączeń od dzieci potrzebujących pomocy i opieki (4). W Polsce dzieci mogą uzyskać bezpłatną i anonimową pomoc telefoniczną pod numerami telefonów: 116 111 (Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę), 801 12 00 02 (Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”) oraz 800 12 12 12 (Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka).
Telefon zaufania zapewnia telefonującym dzieciom nie tylko pomoc w trudnych chwilach, ale także możliwość dzielenia się swoimi problemami, jak również prowadzi działania edukacyjne i informacyjne. Konsultanci telefoniczni nieraz podejmują interwencje w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia.
Statystyki przeprowadzonych rozmów przez telefon zaufania dla dzieci
Według danych z 2007 roku, dzieci najczęściej dzwonią na telefon zaufania, aby uzyskać różne informacje. Jest to też forma testowania instytucji, a także wstęp do dalszych kontaktów. Dzieci często dzwonią, gdy mają problemy z rówieśnikami, z przemocą, są wykorzystywane, oraz z powodu problemów zdrowia psychicznego. 10% połączeń związanych jest z seksualnością, jak ciąża, masturbacja, antykoncepcja, tożsamość seksualna, czy choroby przenoszone drogą płciową.
Według statystyk Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę w 2016 roku liczba telefonów dotyczących prób i myśli samobójczych wynosiła 2496, natomiast w 2022 roku było to już 6997. Jeśli chodzi o lęki, tych połączeń było w 2016 roku 7658, a sześć lat później już 10082 (5).
Podsumowanie: Prawa dziecka i organizacje pomagające dzieciom
Prawa dziecka w Polsce są bardzo dobrze chronione przez prawo polskie i międzynarodowe. Jesteśmy wzorem do naśladowania dla innych narodów i jednocześnie mamy powód do dumy. Trochę gorzej jest z praktyką i edukacją, gdyż nie każdy zna i rozumie powszechnie obowiązujące prawa dotyczące dzieci. Dlatego ważne jest uświadamianie wszystkim w około o ważności tych praw i o ich przeznaczeniu. Miejmy nadzieję, że dzięki temu świat stanie się choć odrobinę lepszy, a dzieci staną się o wiele szczęśliwsze.
1. http://brpd.gov.pl/konwencja-o-prawach-dziecka
2. https://www.senat.gov.pl/prace/komisje-senackie/przebieg,6572,1.html
4. http://www.childhelplineinternational.org/about/
5. https://dziendobry.tvn.pl/zdrowie/psychologia/telefon-zaufania-dla-dzieci-z-czym-dzwonia-st6818584
