Dbając o zdrowie i bezpieczeństwo naszych dzieci, próbujemy wybierać dla nich najlepsze zabawki. Podczas kupowania zabawki często kierujemy się intuicją, badamy zabawkę organoleptycznie, kierujemy się poradami znajomych, opiniami w internecie lub oznaczeniami na opakowaniu zabawki. Nieraz niewinnie wyglądające zabawki mogą być niebezpieczne. Dlatego podczas wyboru zabawki warto się kierować również takimi cechami produktu, jak oznaczenia, certyfikaty i atesty zabawek dla dzieci.
Zabawki mogą wywoływać alergie i uczulenia, zawierać szkodliwe substancje, które wpływają na zdrowie i rozwój dziecka. Niektóre mogą cechować się niską odpornością na uderzenia lub posiadać małe elementy, które mogą zostać połknięte. Nie powinny też być zasilane prądem większym niż 24V.
Jakie istnieją przepisy prawne odnośnie bezpieczeństwa zabawek dla dzieci?
W europejskim prawie znajdują się przepisy odnośnie produkcji zabawek. Spełniają rolę ostrzegawczą i informacyjną. Przepisy dokładnie określają co to jest zabawka, jak powinna zostać wykonana oraz jakie informacje powinny być widoczne na jej opakowaniu. Europejskie prawo definiuje „zabawkę” jako wyrób zaprojektowany lub przeznaczony do zabawy oraz taki, który ze względu na wygląd lub swoje cechy charakterystyczne może zostać użyty do zabawy przez dzieci do lat 14. Zabawką też określa się sprzęt sportowy, który jest przeznaczony dla dzieci o masie ciała do 20 kg. Na przykład deskorolka dla dzieci powinna mieć takie same oznaczenia jak na innych zabawkach.
Zabawki dla najmłodszych dzieci muszą spełniać restrykcyjne normy, w szczególności te przeznaczone dla dzieci do lat 3. Producent już podczas projektowania ma obowiązek zadeklarować dla jakiej grupy wiekowej zabawka jest przeznaczona. Jednocześnie musi też przewidzieć w jaki sposób zabawka będzie użytkowana. Czy zabawka ma małe elementy, które mogą zostać ułamane i połknięte, czy będzie brana do ust lub czy posiada ostre krawędzie, przez które dziecko może się zranić.
Dyrektywa europejska 98/48/EC nakłada na producenta obowiązek szczególnej kontroli zabawek, które są wkładane do ust, jak np. grzechotki, gryzaki i zabawki piszczące. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa zabawek w Unii Europejskiej są bardziej restrykcyjne niż w Azji, np w przypadku zawartości substancji zmiękczającej plastik, co sprawia, że europejskie zabawki należą do bezpieczniejszych dla naszych dzieci.
Jakie informacje powinny być widoczne na opakowaniu?
- jednoznacznie określające producenta, jego adres i logo firmowe, lub w wypadku gdy zabawka jest sprowadzona z poza Unii Europejskiej – dane upoważnionego przedstawiciela lub polskiego importera
- pozwalające na bezproblemową identyfikację produktu i jego przeznaczenia, jak nazwa zabawki, nr partii, serii, typ lub model,
- wiek dziecka, dla którego przeznaczona jest zabawka,
- ostrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa i informacje o zasadach bezpiecznego użytkowania zabawki,
- zabawki elektryczne, elektroniczne i interaktywne powinny mieć instrukcję obsługi.
Na opakowaniach możemy zobaczyć też wiele różnych certyfikatów. Dotyczą one cech związanych z produkcją i użytkowaniem produktu. Część z nich jest obowiązkowa, lecz pozostałe są przyznawane po badaniach i testach w specjalnych laboratoriach na życzenie producenta. Reasumując atesty informują, że zabawka spełnia normy i jest bezpieczna dla dziecka w danym wieku.
Oznaczenia, które pojawiają się często na opakowaniach zabawek to:
Certyfikat CE (Conformité Européenne)
Certyfikat, który muszą mieć zabawki trafiające na rynek europejski. Nie jest przyznawany przez zewnętrzną instytucję, ale deklarowany przez producenta, że spełnia wszelkie przepisy bezpieczeństwa panujące na terytorium Unii Europejskiej. W każdym państwie istnieje instytucja, która weryfikuje czy producent wytwarza zabawki zgodnie z istniejącymi przepisami i czy na dany produkt przysługuje znaczek CE. Proszę jednak uważać na podobne znaki, o czym na końcu artykułu.
Nieodpowiednie dla dzieci poniżej 3 lat
Obowiązkowe oznakowanie na zabawkach nieprzeznaczonych dla dzieci do lat 3. Znak ten nadawany jest przez producenta, jeśli stwierdzi, że zabawka może mieć szkodliwy wpływ dla dzieci poniżej 3 roku życia. Oznakowanie to jest także częścią procedury nadawania certyfikatu CE. Nadanie tego znaku nie jest weryfikowane przez jednostki zewnętrzne, ale musi być zgodne z obowiązującymi przepisami prawa.
GCC
Analogiczny certyfikat bezpieczeństwa do CE, lecz jest on obowiązujący jedynie na terenie Emiratów Arabskich, Arabii Saudyjskiej, Bahrainu, Omanu, Kataru, Kuwejtu i Jemenu. Nadawany jest na bazie przepisów GSO – Technical Regulation on Toys Safety.
CCC
Obowiązkowy znak nadawany na rynku chińskim. Cała procedura certyfikacji wykonywana jest przez Chińskie Centrum Jakości Certyfikacji (CQC), a podstawą certyfikacji jest chińska norma krajowa dotycząca bezpieczeństwa zabawek. Przedmiotem weryfikacji są badania bezpieczeństwa zabawek i procesy produkcyjne w przedsiębiorstwie producenta.
Certyfikat Instytutu Matki i Dziecka i Certyfikat Państwowego Zakładu Higieny
Polskie certyfikaty, które są przyznawane po specjalistycznych testach. Zabawki z tymi oznaczeniami są bezpieczne, jak i spełniają normy bezpieczeństwa, które obowiązują w polskim prawie.
Certyfikat Bezpieczny dla dziecka
Certyfikat ten wydawany jest przez Instytut Włókiennictwa z Łodzi. Wyrób z tym znakiem jest bezpieczny dla dziecka i nie zawiera szkodliwych substancji, czyli jest w pełni bezpieczny dla dzieci.
Certyfikat Bezpieczny dla niemowląt
Oznacza to samo co poprzedni certyfikat, ale dotyczy najmłodszych dzieci. Zabawki dla chłopców i dziewczynek powyżej pierwszego roku życia są sprawdzane pod względem trochę innych kryteriów niż w Certyfikacie Bezpieczny dla dziecka.
TÜV Rheinland
Certyfikat wydawany przez niezależne laboratoria i organizacje. Oznacza, że produkt jest zgodny z normami unijnymi, przy czym jest bezpieczny dla dziecka, wolny od szkodliwych substancji i ma wysoką jakość. TUV ma swoje oddziały również w Polsce, np. w Poznaniu istnieje Laboratorium Mechaniczne TÜV Rheinland Polska.
DEKRA
Ten znak jakości nadawany jest przez niezależną niemiecką organizację certyfikującą. Testy obejmują podstawowe badania bezpieczeństwa (weryfikacja dokumentacji technicznej), badania cech użytkowych produktów, jak jakość, funkcjonalność, łatwość obsługi oraz badania wytrzymałościowe. Ten certyfikat może występować np. na zabawkach dmuchanych.
GS (Geprüfte Sicherheit)
Zabawka oznaczona tym znakiem spełnia niemieckie i jednocześnie europejskie przepisy oraz wymagania dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa. Certyfikat ten wydawany jest tylko przez akredytowane laboratoria testujące. Produkt ze znakiem GS jest zgodny z wymaganiami producenta, jak też z europejskimi dyrektywami. Dodatkowo, certyfikat ten może występować w parze z symbolem laboratorium w którym certyfikacja nastąpiła.
Spiel gut
Znak wydawany przez niemieckie stowarzyszenie branży zabawkarskiej Arbeitsausschuß Kinderspiel und Spielzeug e.V. Certyfikowana zabawka musi spełniać kryteria stworzone przez stowarzyszenie. Znak Spiel gut oznacza, że zabawka jest bezpieczna, a także że ma wartości edukacyjne. Ponadto informuje, że podczas jej produkcji przestrzegane są zasady ochrony środowiska.
UL (Underwriters Laboratories Inc.)
Znak amerykańskiej instytucji, która zajmuje się certyfikowaniem różnych wyrobów, także zabawek. Firma prowadzi certyfikacje pod kątem norm amerykańskich i europejskich (wtedy znak z dopiskiem EU).
BSI Kitemark
Znak wydawany przez brytyjską firmę BSI Group, która w Anglii zajmuje się opracowywaniem standardów dla wytwarzanych produktów. Zabawka z tym znakiem jest certyfikowana przez niezależne laboratorium i jest dobrze przetestowana pod kątem bezpieczeństwa.
Lion
Znak lwa występuje na zabawkach firm zrzeszonych w organizacji British Toy and Hobby Association and Toy Fair (Brytyjskie Stowarzyszenie Producentów Zabawek). Produkty mające ten znak są wykonane zgodnie z zasadami określonymi w kodeksie stowarzyszenia, a także z prawnymi wymaganiami panującymi w Wielkiej Brytanii. Trzeba dodać, że normy prawne w Wielkiej Brytanii są analogiczne jak te obowiązujące w Polsce.
Safe Toys
Certyfikat ten jest przyznawany przez niezależny instytut IISG – Italian Institute for Toy Safety. Zabawki z tym znakiem są bezpieczne, czyli odpowiednie dla dzieci w zadeklarowanym wieku, jak również spełniają restrykcyjne zasady odnośnie użytych materiałów.
FSC (Forest Stewardship Council)
Oznakowanie zobaczymy na zabawkach wykonanych z drewna. Certyfikat ten oznacza, że zabawki drewniane zostały wyprodukowane z poszanowaniem środowiska, ze zrównoważonych zasobów leśnych i także z ograniczeniem wykorzystania środków chemicznych, w tym pestycydów i nawozów sztucznych.
GOTS (Global Organic Textile Standard)
Zabawka oznaczona tym certyfikatem została wyprodukowana z włókien organicznych (przynajmniej 70%) poprzez naturalne sposoby uprawy, bez użycia środków chemicznych, ani niebezpiecznych dla zdrowia barwników.
PEFC (Programme for the Endorsement of Forest Certification)
Certyfikat ten jest potwierdzeniem, że zabawka została wykonana z bezpiecznych, ekologicznych materiałów i jest produkowana z zachowaniem norm ekonomicznych i społecznych.
Oeko-Tex Standard 100
Jest to znak bezpieczeństwa występujący na towarach włókienniczych. Oznakowane nim produkty są wolne od szkodliwych substancji w stężeniach, które są niebezpieczne dla człowieka.
Ostatni ważny certyfikat nie ma wpływu na bezpieczeństwo zabawek, ale czasami występuje na opakowaniach i myślę, że też warto go poznać.
FairTrade
Ten znaczek oznacza, że zabawka została wyprodukowana z poszanowaniem dla praw pracowniczych człowieka i co najważniejsze – bez wykorzystywania dzieci do pracy. Organizacja FairTrade wspiera zakłady produkcyjne, które zapewniają odpowiednie warunki zatrudnienia i godziwą zapłatę za wykonywaną pracę.
Znaki, które występują na opakowaniach zabawek, ale nie mają żadnego znaczenia lub wprowadzają w błąd kupujących:
CE (China Export)
Jest to znak podobny do europejskiego certyfikatu jakości, ale nie ma z nim nic wspólnego. Ten znak często określa się jako „China Export”, lecz w odróżnieniu do właściwego znaku CE, występują tu minimalne odległości między literami. Jeśli zobaczymy ten znak, to lepiej nie kupować takiej zabawki, gdyż może nie spełniać europejskich norm jakości i bezpieczeństwa.
EN71
Są to normy europejskie określające wymogi bezpieczeństwa stawiane zabawkom. Gdy producent chce wprowadzić zabawkę na rynek Unii Europejskiej, to musi być ona z nimi zgodna. Jednak nie istnieją przepisy, ani żadne wytyczne, które określałyby sposób certyfikowania lub opisujące znaczenie certyfikatu. Znak ten jest bardziej formą reklamy niż rzetelną informacją dla kupującego. Lepiej kierować się wiarygodnymi oznaczeniami podczas wybierania bezpiecznej zabawki.
Ex
Znak ten nie powinien się znajdować na opakowaniach z zabawkami. Dotyczy on urządzeń, które mogą pracować w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Jeśli widzimy to oznaczenie na opakowaniu zabawki to lepiej trzymać się od niej z daleka, gdyż producent na pewno nie wiedział jakie przepisy go obowiązują. Taka zabawka na pewno nie spełnia norm jakości i bezpieczeństwa.
Podsumowanie: Oznaczenia, certyfikaty i atesty na pudełkach zabawek dla dzieci
Certyfikaty i atesty to jednak nie wszystko. Potrzebujemy nieco zdrowego rozsądku i umiejętności przewidywania zdarzeń, gdyż dzieci czasem bawią się zabawkami w najmniej spodziewany sposób. Wtedy nawet najbardziej bezpieczna zabawka może się zmienić w przedmiot zagrażający zdrowiu dziecka. Dlatego jako rodzice powinniśmy czuwać nad naszym dzieckiem i obserwować, czy zabawa przebiega zgodnie z zamysłem producenta.
